Τα βλάχικα τραγούδια του Συρράκου

Παραθέτουμε απόσπασμα απ’ την έκδοση του Συνδέσμου Συρρακιωτών Ιωαννίνων «Τραγούδια του Συρράκου» που επιμελήθηκε ο μουσικός και μελετητής παραδοσιακής μουσικής και τραγουδιού κος Γιώργος Μπέλλος.

Είναι περίεργο φαινόμενο ότι τα βλάχικα τραγούδια είναι λίγα, 6 τον αριθμό όλα κι όλα, τα: «Νου τι ρίντι φιάτα νίκα», «Ντι κου νίκα», «Ντούσι γιάνλου πούνου λα όι», «Βίνι ουάρα σι φουτζί μου», «Ντόου φιάτι», «Βούλω Τσιβούλω». Είναι τραγούδια γενικά γνωστά και στους υπόλοιπους βλάχους της Πίνδου (Μέτσοβο, Βωβούσα, Περιβόλι, Σαμαρίνα κτλ) με παραλλαγές στην μουσική και στον στίχο. Ένα έβδομο τραγούδι το «Νοβίνη Μάρτζο Πλόερος» είναι νεώτερο, επώνυμη δημιουργία από τον Αθανάσιο Γκαρτζονίκα ο οποίος δούλεψε και ως τραγουδιστής, στα 1970 περίπου. Ο Νίκος Γεροδήμος αναφέρει και το «Μαρία τζιν λα μούμι», δεν το ανέφερε όμως κανένας άλλος πληροφορητής ούτε υπάρχει ηχογραφημένο σε έκδοση του Συνδέσμου ούτε σε κασέτα από πανηγύρι ή γλέντι. Τα τραγούδια των βλάχων της Πίνδου είναι διαφορετικά από τα Φαρσαριώτικα, τα τραγούδια των Αρβανιτόβλαχων. Δεν μοιάζουν ούτε με τα τραγούδια των βλάχων της Βέροιας ούτε με τα τραγούδια των βλάχων της Μακεδονίας (Σέρρες). Διαφορές υπάρχουν και στο μουσικό ύφος. Στο Μέτσοβο το τραγούδι «Ντι κου νίκα» είναι συγκαθιστό, ενώ στο Συρράκο συρτό, όπως το έχει ηχογραφήσει και σε σόλο κλαρίνο ο Νίκος Καρακώστας ήδη στα 1935 με τίτλο: «Μαντικουνίκα ταγαπσί».

Το ότι υπάρχουν λίγα μόνο βλάχικα τραγούδια, μάλλον είναι απόρροια του γεγονότος ότι οι Συρρακιώτες για περισσότερο από 100 χρόνια είναι αποκομμένοι από τους Βλάχους της Βόρειας Πίνδου και μετακινούνται νότια. Αποτέλεσμα είναι να χάσουν την βλάχικη παράδοση. Τα βλάχικα τραγούδια που λέγονται στο Συρράκο σήμερα μάλλον είναι νεώτερα αντιδάνεια από τους υπόλοιπους βλάχους και τα μετέφερναν οι μουσικοί. Όταν ένας βλάχος μουσικός από το Μέτσοβο βρίσκεται στους Καλαρρύτες και συνεργάζεται με τους ντόπιους μουσικούς (Νταής Βελισσάρης), αυτός είναι φορέας μουσικής παράδοσης από έναν τόπο σ’ έναν άλλο. Ή και αν υπήρχαν κατάλοιπα από την βλάχικη παράδοση, αυτά έχουν εξαφανιστεί κάτω από τις επιδράσεις των άλλων Βλάχων. Το τραγούδι «Νου τι ρίντι φιάτα νίκα» παράδειγμα σώζεται στο Συρράκο με 18 μόνο στίχους όταν στο Μέτσοβο είναι καταγραμμένο με περισσότερους από 100. Ακόμα οι μουσικοί προσαρμόζουν τα βλάχικα τραγούδια στο ύφος των υπόλοιπων τραγουδιών του Συρράκου. Η ελληνική επιρροή είναι φανερή στα βλάχικα τραγούδια, δεν αποκλείεται και το αντίστροφο, δεν υπάρχουν όμως επαρκή στοιχεία στο Συρράκο. Έτσι και οι γυναίκες (*) γνώριζαν μουσικά τα βλάχικα τραγούδια, μπέρδευαν όμως η μία με την άλλη τα λόγια και την σειρά και καθώς και ο γράφων δεν γνωρίζει την βλάχικη γλώσσα δεν ήταν εφικτή η καταγραφή τους εκτός από το «Νου τι ρίντι φιάτα νίκα» όπου επιτεύχθει συμφωνία μεταξύ των κυριών για τα λόγια. Μουσικά τα βλάχικα τραγούδια έρχονταν στο ύφος που κατά καιρούς έχει αποτυπωθεί στην δισκογραφία. Οι κυρίες ανέφεραν ότι παρόλο που στις οικογένειές τους μιλούσαν τα βλάχικα ως πρώτη γλώσσα όμως δεν τραγούδαγαν στα βλάχικα αλλά μόνο στα ελληνικά.

(*) Ο μουσικός μελετητής αναφέρεται στην γυναικεία ομάδα Παραδοσιακού Τραγουδιού του Συνδέσμου Συρρακιωτών Ιωαννίνων

 

Ο Γιώργος Μπέλλος παίζει παραδοσιακά πνευστά όργανα: κλαρίνο, φλογέρες, καβάλι κ.ά. Μουσικολογικές του εργασίες έχουν δημοσιευτεί στα βιβλία-ένθετα των CD που παρουσιάζουν την φωνητική παράδοση των Ιωαννίνων: «Ζίτσα, Καταγραφές τραγουδιών και χορών περιοχής Ζίτσας», «Μελίσματα και τραγουδίσματα από την Αμπελιά», «Πογδόριανη, Καταγραφές παραδοσιακών τραγουδιών στον Παρακάλαμο» και «Καρίτσα, Καταγραφές τραγουδιών-Ιστορικών στοιχείων».

Ασχολείται με την έρευνα και καταγραφή, έχει επιμεληθεί και παρουσιάσει εκπομπές λαογραφίας σε τοπικά Ραδιόφωνα και τηλεόραση (1989-2002), έχει εισηγηθεί σε σεμινάρια και συνέδρια, έχει δημοσιεύσει και έχει ασχοληθεί με γυναικείες ομάδες παραδοσιακού τραγουδιού.