"Προυσβάλα" ή Βαθύπεδο. Μια ξεχωριστή Κοινότητα που δημιουργήθηκε από Συρρακιώτες!!!

Κατά την εξάπλωση των Συρρακιωτών και συγκεκριμένα το 1730 στην οικουμένη για την ανεύρεση καλύτερης τύχης , μια τετραμελής οικογένεια με το όνομα Γκόγκας ήρθε και εγκαταστάθηκε με τα ζώα τους στη περιοχή του σημερινού Βαθυπέδου. Το χωριό βρίσκεται άνω και ανατολικά του χωριού Κράψη , απέχει από τα Γιάννενα περίπου 40 χιλιόμετρα και έχει υψόμετρο 1.150 περίπου μέτρα.

Η παλιά ονομασία του χωριού ήταν ¨Προυσβάλα¨ .

Δυο εκδοχές υπάρχουν για το όνομα αυτό. Η μεν πρώτη από το Πρες-Βάλη που σημαίνει κάτω από το ποτάμι , η δε δεύτερη από μια παράδοση σύμφωνα με την οποία οι τότε κάτοικοι του χωριού ξύρισαν κάποιον από το διπλανό χωριό που πήγε στο χωριό τους πράγμα που θεωρήθηκε από τους άλλους σαν προσβολή , χάριν όμως συντομίας το χωριό από Προυσβάλα λεγότανε και Προυσβάλα .

Το 1930 το χωριό πήρε την σημερινή του ονομασία (ΒΑΘΥΠΕΔΟ) από την γεωγραφική του θέση , δηλαδή χωριό βρισκόμενο σε πεδιάδα περιβαλλόμενη από βουνά.

Γάμος στο Βαθύπεδο το 1916

Πράγματι αποτελεί ένα γραφικό χωριό που το περιτριγυρίζουν βουνά , ιδανικά για κτηνοτροφία , έχει άφθονα νερά τα οποία κατεβαίνουν από τα βουνά και καταλήγουν στον Άραχθο ποταμό. Το κλίμα του είναι ξηρό και πολύ υγιεινό. Το 1900 αριθμούσε το Βαθύπεδο περίπου 35 οικογένειες και το 1929 είχε περίπου 50 οικογένειες , δηλαδή γύρω στους 300 κάτοικους .Κύρια ασχολία των κατοίκων από την ίδρυση του χωριού ήταν η κτηνοτροφία (γιδοπρόβατα) , ασκούσανε όμως και αλλά επαγγέλματα όπως γεωργοί , τεχνίτες , ραφτάδες , έμποροι υφασμάτων σε περιορισμένο όμως βαθμό.

Αξίζει να σημειωθεί ότι κατασκεύαζαν και εμπορευόταν ¨Φλοκάτο¨ κάλτσινο και δίμιτο που χρησιμοποιούσαν σε διάφορα είδη ενδυμάτων.

Οι Βαθυπεδιώτες καλλιεργούσαν σε μια ορισμένη έκταση όλοι το ίδιο προϊόν που ήταν άλλοτε σιτάρι , άλλοτε σίκαλη , άλλοτε κριθάρι.

Οι τεχνίτες ξενιτευόταν σε διάφορα μέρη της Ελλάδας οι δε οικογένειες τους μένανε μόνιμα στο Βαθύπεδο

Κύρια ασχολία του χωριού όπως προαναφέραμε ήταν η κτηνοτροφία. Έτσι οι τυροκόμοι οι οποίοι εργαζόταν ποιο παλιά στα γύρω χώρια το 1920-30 δημιουργούν το πρώτο τυροκομείο στο χωριό τους .Από την ίδρυση του λειτουργούσε μύλος και νεροτροβιά.

Μέχρι το 1876 το Βαθύπεδο ( τέως Πουσβαλα ) αποτελούσε μια κοινότητα με το Συρράκο. Από το 1876 και μετά αποτέλεσε ξεχωριστή κοινότητα.

Πρέπει να τονίσουμε ότι μέχρι το 1900 δεν υπήρχαν σύνορα στο χωριό. Ο ορισμός των συνόρων έγινε το 1909 με την αγορά και οριοθέτηση της περιοχής που κατέχει το σημερινό Βαθύπεδο .

Η αγορά έγινε από τον Μπέη των Ιωαννίνων με συμβολαιογραφικά έγγραφα και η αξία άνελθε στο ποσό των 400 λιρών και πληρώθηκα σε τέσσερις ετήσιες δόσεις , από το 1909 μέχρι το 1913. Το ποσό αυτό ξεπλήρωσαν οι Βαθυπεδιώτες στον Μπέη με φορολογία που υπέβαλαν στα γιδοπρόβατα .

Επί τουρκοκρατίας το χωριό διοικούνταν από τους γεροντότερους που είχαν έναν επικεφαλής που ονομαζόταν ¨Μουχρής¨ . Στην αρχή ο Μουχρής είχε έδρα το χωριό Κράνη και από εκεί διηύθυνε το Βαθύπεδο . Όλες οι ενέργειες αυτών γινότανε αφού πρώτα ενέκρινε ο Μπέης των Ιωαννίνων.

Αργότερα ο Μουχτάρης βρισκόταν στο Κοντοβράκι (σημερινή Δαφνούλα) και από εκεί πλέον επέβλεπε .

Μετά βέβαια από το 1914 εφαρμόστηκε ο νόμος περί Δήμων και κοινοτήτων και έκτοτε το χωριό διοικείται από πενταμελές κοινοτικό συμβούλιο.

Όταν το χωριό απελευθερώθηκε από τους Τούρκους κατά το έτος 1913 ανήκε στην επαρχία Μαλακασίου και από το έτος 1935 και μετά στην επαρχία Δωδώνης .

Σημαντική μείωση παρατηρείται στην κτηνοτροφία , που ήταν το κυριότερο επάγγελμα του Βαθυπέδου , το 1929 που στην Ελλάδα ήρθαν και εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες . Τότε έγινε και απαλλοτρίωση στους γεωργούς .

Αυτό στάθηκε και η μεγαλύτερη αιτία μείωσης της κτηνοτροφίας καθότι δεν έβρισκαν πλέον εκτάσεις για ενοικίαση στα χειμαδιά του νόμου Άρτας , στο Ξηρόμερο και στη Θεσσαλία που κατέβηκαν να ξεχειμάσουν οι Βαθυπεδιώτες .

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι κτηνοτρόφοι μετακινούνταν με όλη τους την οικογένεια σε αντίθεση με τους τεχνίτες που η οικογένεια τους έμενε όλο το χρόνο στο χωριό.

Το χειμώνα στο Βαθύπεδο έμεναν μόνο τριάντα (30) περίπου οικογένειες .

Η κεντρική πλατεία του χωριού

Το χωριό υπέστη τρεις μεγάλες καταστροφές :

Η πρώτη επί τουρκοκρατίας , όταν ο καπετάν Γρίβας περνώντας από τα ¨Τζουμέρκα¨ η από το ¨Κουτσελιό¨ με κατεύθυνση το Μέτσοβο πυροβολήθηκε βγαίνοντας στην Μπαλτά από τους Προσβαλίτες. Στην συνεχεία αυτός σε αντίποινα έκαψε λίγα σπίτια και άρπαξε ζώα και τρόφιμα. Αυτό το γεγονός έχει μείνει στη μνήμη των παλαιοτέρων με την έκφραση (χαλασμός του Γρίβα ) και έγινε το 1854.

Η δεύτερη καταστροφή του χωριού έλαβε χώρα στις 23 Οκτωβρίου του 1943 , όταν το χωριό κάηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από τους Γερμανούς κατακτητές.

Το χωριό μέσα στα δυο επόμενα χρόνια ξανακτίστηκε από τους Βαθυπεδιώτες οι οποίοι εξακολουθούσαν να μένουν ακόμη στο χωριό. Αξίζει να σημειωθεί ότι όλοι σχεδόν οι κάτοικοι του χωριού κατά το έτος 1943 οργανώθηκαν στο Ε.Α.Μ-ΕΛΛΑΣ. Συγκεκριμένα οι διαμένοντες μόνιμα στο Βαθύπεδο οργανώθηκαν τον χειμώνα του 1943 και στην συνεχεία τον Μάιο του ίδιου χρόνου οργανώθηκαν και οι μετακινούμενοι δηλαδή αυτοί που ήταν στα χειμαδιά.

Τέλος η τρίτη καταστροφή η οποία σημάδεψε την μοίρα του χωριού έγινε το έτος 1967 όταν το χωριό καταστράφηκε από σεισμό.

Όλα αυτά και η επιθυμία ανεύρεσης καλύτερης τύχης ανάγκασε τους Βαθυπεδιώτες να εγκαταλείψουν το Βαθύπεδο και να εγκατασταθούν στις περιοχές Άρτας –Ιωαννίνων και στην Αθήνα..