Παλαιοχώρι και Συρράκο. Η "Δωρεά του Βουνού" του Παλαιοχωρίου

Ο Βαγγέλης Ντόκας στην εισήγησή του

Η εισήγηση του Βαγγέλη Ντόκα στο συνέδριο για τις "Ευεργεσίες στα Τζουμέρκα" που πραγματοποιήθηκε το καλοκαίρι του 2012 στο Συρράκο.

Η "Δωρεά του Βουνού", που πραγματοποιήθηκε στις 20 Μάη του έτους 1922

Παλαιοχώρι και Συρράκο

Στο μακρινό παρελθόν, για εκατοντάδες χρόνια, το Παλαιοχώρι και το Συρράκο, αποτελούσε ενιαία κοινότητα, υπαγόμενη τότε στην ευρύτερη περιοχή του Μαλακασίου.

Η γεωγραφική έκταση αυτής της Κοινότητας άρχιζε απ’ την Αγία Παρασκευή Δρίσκου και έφτανε ως τον Μπάρο και τον Γαλαρόκαμπο. Ιδανικός τόπος για γεωργική παραγωγή στα παρόχθεια του Αράχθου και για την κτηνοτροφία στις απέραντες πλαγιές της Πρίζας και του Τσάρκου.

Προφανώς καθαρά κτηνοτροφικοί λόγοι επέφεραν τον χωρισμό των κοινοτήτων. Οι Συρρακιώτες με τα κοπάδια τους, λαός καθαρά κτηνοτροφικός, πολλές φορές κατέκλυζαν τις υπώρειες του Κύρκου κα της Αγίας Παρασκευής Χαλασμάτων και δημιουργούσαν αντιδικίες, ακόμη και χειροδικίες με τους γεωργοκτηνοτρόφους Παλαιοχωρίτες, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να φτάσουν στον χωρισμό.

Έτσι στις αρχές του 1880, κατ’ εμέ το 1886, το Παλαιοχώρι αποσκίρτησε μονομερώς απ’ την Κοινότητα Συρράκου και ίδρυσε και αναγνώρισε την Κοινότητα Παλαιοχωρίου Συρράκου. 

Επί τοπικού άρχοντα Γούλα Τάσιου (Τοπάλη), που στάθηκε ...
ανυποχώρητος, παρά τις παρακλήσεις των Συρρακιωτών, συστάθηκε το παλαιό χωριό, τα Παλαιοχώρι.

Ωστόσο και με τον διαχωρισμό των κοινοτήτων οι καυγάδες στα βουνά συνεχίζονταν, μεταξύ των τσελιγκάδων, για την βοσκή των κοπαδιών τους, γιατί αυτά είχαν οριοθετηθεί.

Ο αείμνηστος γιατρός μας Σωτήρης Μπούτζας, 1901-1989, μου διηγόντανε κάποτε την έκρυθμη κατάσταση που επικρατούσε στα βουνά μας, αφού τότε η μόνη πηγή ζωής ήταν το πρόβατο και το ξεροχώραφο.

Το Παλαιοχώρι Συρράκου

Έτσι λοιπόν, στις αρχές του 1920, αποφασίστηκε, ύστερα από πολλές διχογνωμίες , να χωριστεί και το βουνό μεταξύ των δύο Κοινοτήτων στις κορυφές Πρίζας – Τσάρκου – Αϊ Γιώργη. Και ο διαχωρισμός έγινε καταπώς έρρεαν τα όμβρια νερά. Οι πλαγιές, όπου τα νερά κατηφόριζαν ανατολικά ανήκαν στους Συρρακιώτες και οι άλλες που τα νερά κατηφόριζαν δυτικά, στους Παλαιοχωρίτες.

Η απόφαση αυτή επέφερε την ηρεμία και την συμφιλίωση μεταξύ των συμπατριωτών μας, δεδομένου ότι πολλές οικογένειες ένθεν κι εκείθεν, ήσαν συνδεδεμένες συγγενικά και δια συνοικεσίων.

Τώρα για την άνοδο του κτηνοτροφικού πληθυσμού στην Πουλιάνα και μετέπειτα εδώ στο Συρράκο, πριν επτακόσια τόσα χρόνια έχουν  γραφτεί αρκετά και δεν έχω λόγο επανάληψης.

Δωρεά του Βουνού, 20 Μάη 1922

Η πλαγιά του βουνού που ανήκε στο Παλαιοχώρι είχε έκταση πολλών στρεμμάτων κι επειδή οι Παλαιοχωρίτες ήσαν μικροκτηνοτρόφοι και διέθεταν επάρκεια γης, αποφασίστηκε ένα μέρος του βουνού ν’ αποτελεί δωρεά προς την νέο»ιδρυθείσα και αναγνωρισθείσα κοινότητα, να ενοικιάζεται και τα έσοδα να δαπανώνται σε έργα κοινωφελή και σε προίκηση απόρων κοριτσιών.

Η πλαγιά αυτή είναι το «Πλαϊκούκι» και συγκεκριμένα η θέση «Σκάφα» όνομα που δόθηκε εξαιτίας της διαμόρφωσης του εδάφους, που μοιάζει με σκάφη. Εκεί το έδαφος είναι ομαλό , το χορτάρι τρυφερό και οι κτηνοτρόφοι το προτιμούσαν την καλοκαιρινή περίοδο.

Η θέση «Πλαϊκούκι» εντοπίζεται μεταξύ της πηγής Καλέντζη, της Πρίζας, της Γκάβρας του Λούπου (= τρύπα του λύκου), μ’ ντίνα αράτσι (=πηγής κρύας), του Βάγγου, έως τα όρια του Νάνι.

Εδώ να πούμε ότι εξαιρέθηκε απ’ την δωρεά ο Τσάρκος ως περιουσία ανήκουσα στην Αγία Παρασκευή Χαλασμάτων.

Κάτω απ’ το Πλαϊκούκι είναι το Βουρτόπο, το Παλαιοχωρίτικο βοϊδολίβαδο, μια επικλινής έκταση, πλούσια σε χορτάρι και κελαρύζοντα νερά.

Η έκταση αυτή χαρακτηρίστηκε κοινοτική και χρησιμοποιούνταν απ’ τους Παλαιοχωρίτες ως κοινόχρηστη. Εκεί μετά τα οργώματα της Άνοιξης, οι άνθρωποι ανέβαζαν τα χοντρά ζώα τους (βόδια – μουλάρια) και ανέθεταν σε γελαδάρη, κατόπιν δημοπρασίας, τη φύλαξή τους για την καλοκαιρινή περίοδο.

Ο Ι.Ν. Κοιμήσεως της Θεοτόκου στον Πριάβολο

Η δωρεά του βουνού, σύμφωνα με όλες τις μαρτυρίες και το αριθ. 15 συμβόλαιο έγινε στις 20 Μάη 1922, στο Ειρηνοδικείο Καλαρρυτών απ’ τον Χρ. Μουστάκη ενώπιον δύο μαρτύρων του Ι. Σάκκου Δημ/λου, και Ι.Γ.Μπούτζα, γεωργού. Ως δωρητές , που δήλωσαν ότι είναι συγκύριοι του βουνού έκτασης 585 στρεμμάτων, δυνάμει τίτλων καταχωρημένων στο κτηματολόγιο της Τουρκικής Κυβέρνησης, παρουσιάστηκαν οι κάτωθι:

Γεώργιος Δήμου Παρδάλης

Ελένη, σύζ, Ευαγγ. Ρώϊμπα, το γένος Στ. Κ. Κοράκη

Βασιλική, σύζ. Γ. Μπομπότα, το γένος Στ. Κ. Μπόντη

Δημήτριος Νικ. Σίμος

Δημήτριος Γ. Μακρυδήμας

Στέργιος Γ. Κοράκης

Ελένη σύζ. Δημ. Μουλαρά, το γένος Δημ. Κοράκη

Ευάγγελος Δημ. Οικονόμος

Βασίελιος Χρ. Ρώιμπας, πληρεξούσιος των:

Γούλα , Ευαγγέλου, Χρήστου, Στέφου Ρώιμπα.

Ελένη, σύζ. Γ. Βασ. Ρούκη

Αικατερίνη, σύζ. Χρ. Παπαγεωργίου, το γένος Στ. Ρώιμπα.

Οι παραπάνω μόνιμοι κάτοικοι Παλαιοχωρίου, δυνάμει τίτλων – παραχώρησαν την επικαρπία της εν λόγω ορεινής έκτασης 585 στρεμμάτων στην Κοινότητα Παλαιοχωρίου Συρράκου για χρήση στο διηνεκές, προς επίτευξη των κατωτέρω αγαθοεργών σκοπών, ήτοι:

• Κατασκευή νέων δρόμων και συντήρηση παλαιών (λόγω αραιοκατοίκησης).
• Κατασκευή και συντήρηση βρυσών.
• Προικοδότηση απόρων κοριτσιών.
• Κάλυψη άλλων κατεπειγουσών αναγκών του χωριού.

Ως απαράβατοι όροι καθορίζονται:

1.      Εκμίσθωση του βουνού για καλοκαιρινή βοσκή καθ’ έκαστον έτος, από το Κοιν. Συμβούλιο, με πλειοδοτική δημοπρασία, ή και άνευ πλειοδοσίας σε ειδικές περιπτώσεις.

2.      Το εκάστοτε Κοινοτικό Συμβούλιο καθορίζει τον τρόπον της διαθέσεως των προσόδων, χωρίς ουδεμία ανωτέρα Διοικητική Αρχή να έχει το δικαίωμα της επέμβασης ή του ελέγχου διά την είσπραξη και τον τρόπο διάθεσης των προσόδων.

3.      Εκτελεστή των θελήσεών μας καθιστούμε το εκάστοτε Κοινοτικό Συμβούλιο, που θα λαμβάνει τις αποφάσεις κατά πλειοψηφία, οι δε αποφάσεις αυτές θα είναι υποχρεωτικές δι’ όλους. Θα τηρεί και τα ανάλογα βιβλία.

4.      Σε περίπτωση καταργήσεως του θεσμού των κοινοτήτων, τότε οι εκλογείς της Κοιν. Παλαιοχωρίου Συρράκου εκλέγουν 5/μελές Συμβούλιο. (Πενταμελές συμβούλιο, λόγω κατάργησης και του Τοπικού Συμβουλίου, εκλέχθηκε το 2010, παρέμεινε δε το ίδιο και για την διετία 2013-2014, με απαίτηση της λαϊκής συνέλευσης των Παλαιοχωριτών)

5.      Απαγορεύεται ρητώς η επέμβαση πάσης ανωτέρας Διοικητικής Αρχής, όσον αφορά τη μίσθωση, είσπραξη, διάθεση των προσόδων πλην της Δικαστικής Αρχής, στις περιπτώσεις κακόβουλων ενεργειών.

6.      Σε περίπτωση που οποιαδήποτε Διοικητική Αρχή θελήσει να επιτύχει να επέμβει, η παρούσα δήλωση θεωρείται άκυρη και ως μη γενόμενη, οπότε οι δωρητές κληρονόμοι δικαιούνται να αναλάβουν τη νομή και κάρπωση της παραχωρηθείσας έκτασης.

Ως το έτος 2000 το βουνό ενοικιαζόταν κατόπιν δημοπρασίας και υπήρχαν πολλοί ενδιαφερόμενοι κτηνοτρόφοι μη καταγόμενοι απ’ το Παλαιοχώρι. Και τούτο γιατί οι Παλαιοχωρίτες, αν και είχαν την προτίμηση δεν συμμετείχαν στις δημοπρασίες επειδή ήσαν μικροκτηνοτρόφοι και η γη τους επαρκούσε.

Σε δραχμές το καλοκαιρινό ενοίκιο κυμαινόμενο βρίσκονταν κάπου στις 500.000δρχ. από δε του 2011 που καθιερώθηκε το ευρωπαϊκό νόμισμα το ύψος του ενοικίου έφτανε στα 1000 ευρώ.

Ωστόσο, την τελευταία δεκαετία, λόγω της μείωσης των κοπαδιών, παρουσιάστηκε έλλειψη ενδιαφερομένων και στέρηση κάποιων εσόδων για το χωριό.

Σημείωση Συρρακιώτη. 
Η παραπάνω εισήγηση του κου Βαγγέλη Ντόκα έγινε στο διήμερο συνέδριο που διοργανώθηκε στο Συρράκο το περασμένο καλοκαίρι  με θέμα: "Η Ευεργεσία στα Βόρεια Τζουμέρκα", και δημοσιεύτηκε στο τελευταίο φύλλο του τριμηνιαίου περιοδικού "Η Φωνή των Παλαιοχωριτών" που εκδίδει ο Σύλλογος Παλαιοχωριτών Ιωαννίνων