«… δι αυτόν τον προορισμόν…» Η εκπληκτική θεατρική παράσταση- αφιέρωμα στον μεγάλο ποιητή του Συρράκου Κώστα Κρυστάλλη

Ο Παναγιώτης Σεντελές στον ρόλο του Κ. Κρυστάλλη

          Αναδημοσίευση από «Αντίλαλοι του Συρράκου»

Γράφει ο Βασίλης Κίστης 

Για μια ακόμη χρονιά, η ερασιτεχνική θεατρική ομάδα του Δήμου Βορείων Τζουμέρκων «βορείως» μας εξέπληξε με την παρουσίαση- αφιέρωμα σε θεατρική παράσταση της ζωής του μεγάλου Συρρακιώτη ποιητή Κώστα Κρυστάλλη.

Μετά την περσινή απολύτως πετυχημένη παράσταση για τον έτερο συνδημότη μας Πλατανουσιώτη ποιητή Γ. Κοτζιούλα «φτενά χωράφια … άφοβη φυλή», φέτος σειρά πήρε ο μεγάλος ποιητής του Συρράκου , ο ποιητής του χωριού και της στάνης , ο Κώστας Κρυστάλλης.

Η θεατρική ομάδα

Ο πολυτάλαντος και αεικίνητος Γιάννης Σεντελές, έγραψε και σκηνοθέτησε ένα καταπληκτικό σενάριο και κατάφερε, σε μια παράσταση που καθήλωσε τους θεατές για κάτι παραπάνω από μιάμιση ώρα, να παρουσιάσει την ζωή του μεγάλου Συρρακιώτη ποιητή, απ’ την εποχή, που κατατρεχάμενος απ’ τους Τούρκους που τόσο πολύ είχε ενοχλήσει με τα γραφόμενά του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα έως και τον Θάνατό του.

Με τρόπο λυρικό, τραγικό και πολλές φορές έντονα συναισθηματικό και άκρως συγκινητικό, η θεατρική ομάδα «βορείως» και με βασικό πρωταγωνιστή στον ρόλο του ποιητή τον ...
Παναγιώτη Σεντελέ, κατάφερε να αποδώσει την τραγική σύντομη ζωή του στην Αθήνα, καθώς και την ακραιφνή προσωπικότητα του μεγάλου ποιητή.

«…δι’ αυτόν τον προορισμόν…» ο τίτλος της παράστασης. Μιας παράστασης που ενθουσίασε, ταξίδεψε , και συγκίνησε τον κόσμο που την παρακολούθησε στην κατάμεστη αίθουσα του «Καμπέρειου θεάτρου» στα Γιάννενα, κάπου εκεί στις αρχές του Απρίλη και για δύο παραστάσεις.

"Ο Κώστας Κρυστάλλης, -έγραψε ο μεγάλος πεζογράφος Γρηγόριος Ξενόπουλος-, ήτο γνήσιος καλλιτέχνης. Δεν έγραψε μίαν σελίδα, μίαν γραμμήν χωρίς την σφραγίδα της ιδιοφυούς ψυχής του. Και τα πεζά του και τα έμμετρα, και αυτά ακόμη τα εις απλήν και ανεπιτήδευτον καθαρεύουσαν γραμμένα - διότι απ' αρχής ο ποιητής δεν είχε κατανοήσει ότι αι λαϊκαί του εμπνεύσεις παντού και πάντοτε, μόνον δια της λαϊκής γλώσσης, ήτο δυνατόν ν' αποδοθούν και εταλαντεύετο ζητών τον αληθή δρόμον, όπως ο αεροπόρος πριν αναλάβει την προς τα ύψη πορείαν- όλα μαρτυρούν ότι ο Κρυστάλης έβλεπε και ησθάνετο βαθέως, ειληκρινώς, ανθρωπίνως, άνευ της μεσολαβήσεως ξένων αναγνωσμάτων, απηλλαγμένος πάσης μιμήσεως, παντός ψιττακισμού"

Γιάννης και Πάνος Σεντελές

Και αυτή την απλή και ανεπιτήδευτη καθαρεύουσα , ο Γιάννης Σεντελές κατάφερε να τη μεταφέρει στους πολυάριθμους θεατές, να τους ζωντανέψει τον κόσμο του χωριού και της στάνης, του βουνού και του δάσους, της ορεινής ομορφιάς και της εθνικής μας παράδοσης μέσα από τα ποιήματα και τα κείμενα του Κώστα Κρυστάλλη. Κατάφερε δε, να μεταφέρει τις δραματικές συνθήκες κάτω από τις οποίες έζησε ο ποιητής, που πέθανε άλλωστε πολύ νέος, σχεδόν παιδί, μόλις είκοσι έξι χρονών...

Η ζωή του Κώστα Κρυστάλλη τα τελευταία χρόνια της ζωής του, δοσμένη με αριστουργηματικό τρόπο απ’ τον σεναριογράφο Γιάννη Σεντελέ, με μικρούς διαλόγους και μέσα απ’ την ποίησή του ποιητή, που όλοι οι συντελεστές απόδωσαν με έναν επίσης καταπληκτικό τρόπο.

Η παράσταση θα ξεκινήσει με τον ποιητή που ενσαρκώνει ο Πάνος Σεντελές (γιός του σεναριογράφου και σκηνοθέτη της παράστασης), με τους στίχους απ’ το ποιητικό έργο του Κρυστάλλη «Πόθοι» και έτσι δίνεται μια πρόγευση για το τι θα ακολουθήσει.

«Ἤθελα νἄμουν σταυραητός, νὰ πέταγα τ᾿ ἀψήλου,
ν᾿ ἀνέβαινα στὴ Λιάκουρα, κατάκορφα στὴ ράχη,
νἄριχνα ἐκεῖθε μία ματιά, ν᾿ ἀγνάντευα τὸν Πίνδο …»

Γεωργία Παπαδημητρίου, Ρίζος Τραγουδάρας και Χρήστος Πασιάς 

Ο διαχωρισμός των συνόρων το 1882 απ’ τις μεγάλες δυνάμεις που αφήνει το Συρράκο στο Τούρκικο έδαφος παρά τις προσπάθειες του πατέρα του ποιητή, δίνεται παραστατικότατα απ’ τους στίχους που απαγγέλονται…

«Σ’ όλο τον κόσμο ξαστεριά, σ’ όλον τον κόσμο ήλιος, και στα καημένα Γιάννενα…»

Ένας πράκτορας της ρουμανικής προπαγάνδας ζήτησε από το γερο-Δημήτρη Κρουστάλλη (ενσαρκώνει ο Χρήστος Πασιάς), να του δώσει τον Κώστα να τον στείλει για δωρεάν σπουδές στο Βουκουρέστι. Με την πρόταση αυτή ο πατέρας πληγώθηκε στην εθνική φιλοτιμία του, και μάλιστα εράπισε τον πράκτορα.

Αδέλφια!...Τι μας ωφελεί
Να ζήσωμε ραγιάδες;... Βλέπετε!.. Δούλοι είμαστε.
Τινάξτε, τη δουλεία!...






Ο Γιάννης Σεντελές με παραστατικότατο ύφος, μας παρουσιάζει ακόμη τον Δημήτρη Κρουστάλλη , να προσπαθεί να δικαιολογήσει στους κατακτητές το παιδικό και αυθόρμητο της ηλικίας του Κώστα γι αυτά που γράφει. Η απείθεια του Κρυστάλλη στον Τουρκικό ζυγό, οδηγεί τους κατακτητές να τον καταδικάσουν ερήμην, και τον ποιητή να περνά τα σύνορα φτάνοντας στο Ελληνικό έδαφος και από εκεί στην Αθήνα. Και τον σεναριογράφο να παρουσιάζει με γλαφυρό τρόπο τον ανείπωτο καημό του για την γενέτειρά του...

Ανάθεμά σε, ξενιτιά, με τα φαρμάκια πό’χεις!..
Θα πάρω έναν ανήφορο να βγω σε κορφοβούνι,
να βρω κλαράκι φουντωτό και ριζιμιό λιθάρι,
να βρω και μια κρυόβρυση, να ξαπλωθώ στον ίσκιο,
να πιω νερό να δροσισθώ να πάρω λίγη ανάσα,
ν' αρχίσω να συλλογισθώ της ξενιτιάς τα πάθη,
να ειπώ τα μαύρα ντέρτια μου και τα παράπονά μου.

Η φτώχεια , ο πρώτος του έρωτας, η «μάχη» της ευρέσεως εργασίας και η αγωνία αποτύπωσης στο χαρτί των όποιων ερωτικών του, φιλοσοφικών του και ιστορικών αναζητήσεων του Κώστα Κρυστάλλη – γράφοντας ολόκληρα βράδια στο ημίφως της μικρής λάμπας- , αλλά και η απογοήτευση που εισπράττει με την ασθένειά του στην τόσο νεαρή του ηλικία, αποδίδονται απ’ όλη την θεατρική ομάδα παραστατικότατα.

Η θεατρική ομάδα καταφέρνει, να μας «ταξιδέψει» στον κυνηγημένο Κρυστάλλη και την αγωνία του για την πατρογονική γενέτειρά του, το πολυαγαπημένο του Συρράκο. Το τυπογραφείο και το μαράζι για την πατρίδα, του κατατρώει τα σωθικά και καλά καλά δεν τον αφήνει να χαρεί ακόμη και αυτόν τον έρωτά του, της κόρη της σπιτονοικοκυράς του.

Κυρίαρχο ...συστατικό της παράστασης, οι αγωνίες του ποιητή για την σκλαβωμένη Ήπειρο, την πατρίδα του , το βουνό, το Συρράκο…

Ο Κώστας Χαριτάτος (δεξιά) με τους μουσικούς

Καταπληκτικός ο συγκερασμός, του σεναρίου και της μουσικής του Κώστα Χαριτάτου με το εκπληκτικό ασπρόμαυρο video που γυρίστηκε ειδικά για το θεατρικό, στην βρύση του χωριού, με το ζευγάρι των μικρών παιδιών (Βασιλάκη και Μαριάνθης) που κατέδειξαν τον παιδικό έρωτα του ποιητή και το πρώτο του φιλί του μπροστά απ’ την πετρόχτιστη βρύση στην παιδική του αγάπη, αλλά … όχι την μεγάλη, που ήταν το Συρράκο. Το Video αυτό σκηνοθέτησε ο Παναγιώτης Κράββαρης.

Ο θάνατος της μάνας του ποιητή, ο γάμος του πατέρα του με την μητριά του Κώστα και η μελοποιημένη μοντέρνα εκδοχή των ποιημάτων του ποιητή απ’ τον Κώστα Χαριτάτο και την φανταστική ερμηνεία απ’ την Ανθή Σταύρου και την Σοφία Ζώη αλλά και απ’ τον Αλέξη Σταύρου, περνούν στον …κόσμο του θεατή της παράστασης με τρόπο αριστουργηματικό

Η ζωή του στο φτωχικό δωμάτιο που νοίκιαζε και που ολάκερα βράδια έγραφε και έγραφε... Μα η φυματίωση είχε κτυπήσει τα σωθικά του.

«Κάθε άνθρωπος γεννήθηκε σ’ αυτή την ζωή με κάποιο προορισμό. Εγώ γεννήθηκα δι αυτόν τον προορισμόν... Με αυτό το τάλαντο. Με την ποίηση και την φιλολογία…» απολογείται καθώς βήχει συνεχώς, και η ασθένειά του τον καταβάλλει.

H αγωνιώδης προσπάθεια του να πετύχει κάποια υποτροφία, για να τελειώσει την τελευταία τάξη του Γυμνασίου, δεν έφερε αποτέλεσμα. Και επειδή πλέον αντιμετώπιζε θέμα πείνας, αναγκάστηκε να εργαστεί επί δύο χρόνια ως τυπογράφος σ' ένα ανήλιο και σκοτεινό υπόγειο.

«Και τυρανιέμαι και πονώ και σβυέμαι νύχτα μέρα»

Η φυματίωση αρχίζει να τον ...καταρρακώνει

Και συνεχίζοντας και …μακαρίζοντας τους Συρρακιώτες με το «καλότυχοί μου χωριανοί ζηλεύω την ζωή σας, 

την απλοϊκή σας την ζωή πού’χει περίσσιες χάρες» 

αρχίζει να καταρρέει, με τα σωθικά του να επιβαρύνονται όλο και περισσότερο.

Κι ενώ η ασθένεια συνεχίζει να τον καταβάλει και διακαής του πόθος είναι η ώρα της επιστροφής στο πολυαγαπημένο του Συρράκο, αφήνει το τυπογραφείο και πιάνει δουλειά σαν συντάκτης στο περιοδικό «Εβδομάς» » του Ιωάν. Δαμβέργη. Και έτσι συνεχίζει να εκφράζει τις μύχιες σκέψεις του γράφοντας ποίηση και χρονογραφήματα. Γράφει για την ξενιτιά και την άμοιρη ζωή του ξενιτεμένου, Γιατί αισθάνεται ξένος. Αλλού είναι ο τόπος του…

"Ἀνάθεμά σε, ξενιτιά, μὲ τὰ φαρμάκια πὄχεις!.. 

 Ποῦ νὰ τὸν πῶ τὸν πόνο μου, ποῦ νὰ τὸν ἀπορίξω;"

Ακόμη και όταν του προέκυψε ο έρωτας με την κόρη της 

σπιτονοικοκυράς του, έχει την ατυχία σε διάστημα τεσσάρων μηνών να χάσει τους δύο καλύτερους φίλους του. Γεγονός που τον στεναχωρεί αφάνταστα και απαγγέλει…

«Τέσσερις μήνες μοναχά δεν πέρασαν ακόμα, όπου τον άλλο εθάψαμε στο ίδιο εδώ το χώμα, τέσσερις μήνες , τέσσερις ακόμη σαν περάσουν, τα έρμα αυτά τα χώματα, ποιόν άλλον θα σκεπάσουν…»

Αργότερα εργάστηκε ως υπάλληλος των εκδοτηρίων στους Σιδηροδρόμους Πελοποννήσου. Η υγεία του όμως είχε κλονιστεί ανεπανόρθωτα. Χάνει τελικά και την δουλειά του στους σιδηροδρόμους και το …χτικιό τον κτυπάει ακόμη περισσότερο.

"Θέλω, μὰ δὲν ἔχω φτερά, δὲν ἔχω κλαπατάρια,
καὶ τυραννιέμαι, καὶ πονῶ, καὶ σβυιέμαι νύχτα μέρα...".

Επενδυμένη η θεατρική παράσταση με την θεσπέσια μουσική του Κώστα Χαριτάτου, όπου, με μοναδικά μουσικά όργανα την κιθάρα του, τη φλογέρα του Δημήτρη Σταύρου, την τρομπέτα του Σαράντη Δράμαλη και την βοήθεια του drum mashine, και ειδικά για την παράσταση, μελοποιήθηκαν για πρώτη φορά ποιήματα του Συρρακιώτη ποιητή.

Ανθή Σταύρου, Σοφία Ζώη και Αλέξης Σταύρου

Ποιήματα όπως οι «Πόθοι», τα «Λόγια και Μάτια», «Τραγούδια δίστιχα», οι «Χελιδόνες» η «Πρώτη αγάπη», ο «Χαιρετισμός», κομμάτι απ’ το ποίημα «Ο Κούρος» καθώς και «Το τραγούδι της βρύσης». Όλα αποδώθηκαν είτε χωροδιακά απ’ την θεατρική ομάδα, είτε απ’ τις εξαίρετες φωνές της Ανθής Σταύρου και της Σοφίας Ζώη και του Αλέξη Σταύρου και του ίδιου του συνθέτη Κώστα Χαριτάτου.

Η παράσταση δεν θα μπορούσε να έχει άλλη κατάληξη, με τον ποιητή λίγο πριν το τέλος του, να εκφράζει τον καημό του μέσω των καταπληκτικών στίχων απ’ το περιβόητο ποίημά του «Στον Σταυραητό»

«…Θέλω, μὰ δὲν ἔχω φτερά, δὲν ἔχω κλαπατάρια,
καὶ τυραννιέμαι, καὶ πονῶ, καὶ σβυιέμαι νύχτα μέρα. Παρακαλῶ σε, σταυραητέ, γιὰ χαμηλώσου ὀλίγο
καὶ δῶσ᾿ μου τὲς φτεροῦγες σου καὶ πάρε με μαζί σου,
πάρε με ἀπάνου στὰ βουνά, τὶ θὰ μὲ φάῃ ὁ κάμπος!»

Στην τελευταία σκηνή της παράστασης που πέφτει η αυλαία ο

Ποιός λέει δεν κλαίνε τα βουνά...

Γιάννης Σεντελές "απογειώνει" το συναίσθημα του θεατή, με τον ποιητή να βρίσκεται αποκαμωμένος ψυχορραγώντας σε μια καρέκλα και μια μαυροφορούσα και μαντηλοφορεμένη κορασίδα από πάνω του με το χέρι της στον ώμο, ενώ όλος ο χορός της θεατρικής ομάδος τραγουδάει τους μελοποιημένους στίχους απ’ το ποίημα «Πόθοι» διασκευασμένους σε απαράμιλλο ρυθμό Ηπειρώτικου μοιρολογιού ….

«Ποιος λέει δεν κλαίνε τα βουνά, ποιος λέει πως δεν γεράζουν Χιόνια και κρούσταλλα παλιά, γεράματα γιομάτα…»
Ο Κώστας Χαριτάτος μετά το πέρας της παράστασης, σχολιάζοντας το τολμηρό εγχείρημα να μελοποιήσει τον Κρυστάλλη, αναφέρθηκε με ιδιαίτερη έμφαση στην έμπνευση που είχε απ’ τα κείμενα του Γιάννη Σεντελέ τονίζοντας χαρακτηριστικά πως «η μουσική του δανείστηκε απ’ τα κείμενα του σεναριογράφου και ο σεναριογράφος απ’ την μουσική του για να παραχθεί αυτό το εξαιρετικό αποτέλεσμα»

Ήταν ο πλέον κατάλληλος τρόπος να τιμηθεί ο Κώστας Κρυστάλλης φέτος που συμπληρώνονται 120 χρόνια απ’ τον θάνατό του. Αδήριτη ανάγκη πλέον, η παράσταση να παρουσιαστεί ξανά απ’ την θεατρική ομάδα τους καλοκαιρινούς μήνες σε όλον τον Δήμο Βορείων Τζουμέρκων καθώς και στην γενέτειρα του ποιητή το ιστορικό Συρράκο. Μια παράσταση που αξίζει τον κόπο να παρακολουθήσει κανείς. Μια παράσταση, ύμνος, προς τον Συρρακιώτη - Τζουμερκιώτη ποιητή Κώστα Κρυστάλλη

Θερμά συγχαρητήρια σε όλη την θεατρική ομάδα "βορείως" που μας ...ταξίδεψε...

Οι συντελεστές της παράστασης – αφιέρωμα στον Κώστα Κρυστάλλη:

Κείμενο – Σκηνοθεσία: ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΕΝΤΕΛΕΣ

Μουσική: ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΡΙΤΑΤΟΣ

Σχεδιασμός φωτισμών: ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΕΝΤΕΛΕΣ – ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΡΙΤΑΤΟΣ
Εκτέλεση φωτισμών: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΝΕΤΗΣ

Έπαιξαν:

ΞΑΝΘΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΣΟΦΙΑ ΖΩΗ

ΓΕΩΡΓΙΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΣΙΑΣ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΕΝΤΕΛΕΣ

ΠΑΝΟΣ ΣΕΝΤΕΛΕΣ

ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΥΡΟΥ

ΑΝΘΗ ΣΤΑΥΡΟΥ

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΣΤΕΦΑΝΟΥ

ΜΑΡΙΑ ΤΖΙΜΑ

ΡΙΖΟΣ ΤΡΑΓΟΥΔΑΡΑΣ
Έπαιξαν οι μουσικοί:

ΣΑΡΑΝΤΗΣ ΔΡΑΜΑΛΗΣ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΑΥΡΟΥ

ΚΩΣΤΑΣ ΧΑΡΙΤΑΤΟΣ

Δημιουργία Video: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΡΑΒΑΡΗΣ

Μοντάζ Video: ΝΙΚΟΣ ΓΑΒΑΛΑΣ

Δημιουργία αφίσας: ΠΑΝΟΣ ΣΕΝΤΕΛΕΣ


Σημείωση: Οι στίχοι του Κώστα Κρυστάλλη που αναφέρονται στο κείμενο, είναι από αυτούς που απαγγέλλονται στην παράσταση