Ένας μύκητας απειλεί να αφανίσει "το σύμβολο της αιωνιότητας"

Γράφει η Αγγελική Λαζαρίδου

Δασολόγος MSc

ΕΘΝΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΤΖΟΥΜΕΡΚΩΝ, ΠΕΡΙΣΤΕΡΙΟΥ ΚΑΙ ΧΑΡΑΔΡΑΣ ΑΡΑΧΘΟΥ

ΦΟΡΕΑΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ

Μπορείτε να φανταστείτε ότι το «σύμβολο της αιωνιότητας» είναι είδος προς εξαφάνιση; Κι όμως δεν πρόκειται για σενάριο επιστημονικής φαντασίας, ο κίνδυνος είναι υπαρκτός.

Ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ, είναι ένα δέντρο συνδεδεμένο με πολλές παραδόσεις, έχοντας ξεχωριστή ιστορική, κοινωνική, οικονομική, περιβαλλοντική και αισθητική αξία, στο οποίο πολλά χωριά και τοποθεσίες οφείλουν τα ονόματά τους. Κάτω από τα βαθύσκια πλατάνια έκαναν τις συνάξεις τους οι αρματολοί, οι κλέφτες και οι καπεταναίοι της Επανάστασης του 1821. Αποτελεί σημείο αναφοράς σε ιστορικούς τόπους και μνημεία καθώς στέκει ως αιωνόβιο δέντρο στις περισσότερες πλατείες των χωριών, σηματοδοτώντας πανηγύρια, γάμους, γιορτές και την επανένωση των ξενιτεμένων. Με το πλούσιο φύλλωμά του μας προστατεύει τις ζεστές ημέρες του καλοκαιριού. Προστασία, όμως, ο πλάτανος χρειάζεται πλέον από όλους μας.

Τα τελευταία χρόνια μια καταστρεπτική ασθένεια, η ...
«ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου», που προκαλείται από το μύκητα Ceratocystis platani, έχει προσβάλει τα πλατάνια σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας,  κατ΄ επέκταση και του δικού μας Εθνικού Πάρκου. Ο κυριότερος παράγοντας που συμβάλει στη διάδοση και μεταφορά του μύκητα είναι ο άνθρωπος. Τα εργαλεία (όπως αλυσοπρίονα, πριόνια, τσεκούρια κλπ.) και τα μηχανήματα εκσκαφής, που έχουν έρθει προηγουμένως σε επαφή με μολυσμένα πλατάνια,  μπορούν εύκολα να μεταφέρουν το μύκητα.

Σε πολλά ποτάμια και χειμάρους, όπως στην Πελοπόννησο, η ασθένεια έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις με χιλιάδες νεκρά δέντρα. Στην περιοχή του Εθνικού Πάρκου Τζουμέρκων Περιστερίου και χαράδρας Αράχθου εστίες προσβολής έχουν εντοπιστεί στην κεντρική πλατεία των Ραφταναίων, στη γέφυρα Πλάκας, στην πλατεία της Πλατανούσας και λίγο έξω από το Πάρκο κοντά στη γέφυρα Τζαρή.

Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η χώρα μας, λόγο της περιορισμένης εξάπλωσης του είδους, είναι αποκλειστικά υπεύθυνη για τη διατήρηση αυτού του τύπου οικοτόπου [92C0 Δάση Ανατολικής πλατάνου (Platanion orientalis)].

Όταν η ασθένεια προσβάλει κάποιο πλατάνι σε ένα ποτάμι, στη συνέχεια διαδίδεται στα γειτονικά δένδρα με επαφές των ριζών τους. Μέσα στους ποταμούς και χειμάρρους η μετάδοση του μύκητα γίνεται με κορμούς και κλαδιά προσβεβλημένων νεκρών δέντρων, που σπάζουν και μεταφέρονται με το ρεύμα του νερού συμβάλλοντας στη δημιουργία νέων εστιών προσβολής.

Από τη στιγμή που ένα δέντρο πλατάνου προσβληθεί δεν υπάρχει καμία γνωστή μέθοδος ή κάποιο φάρμακο που θα μπορούσαν να «θεραπεύσουν» την ασθένεια και το συγκεκριμένο δέντρο είναι καταδικασμένο να νεκρωθεί. Ο μύκητας που προκαλεί την ασθένεια επιβιώνει μέσα στο νεκρό ξύλο για αρκετά χρόνια, κατά συνέπεια, το ξύλο από τα νεκρά δέντρα δεν μπορεί να αξιοποιηθεί για καυσόξυλα ή για οποιαδήποτε άλλη χρήση, γιατί μπορεί να συμβάλει στη διάδοση της ασθένειας σε άλλες περιοχές.  

Επομένως, οποιαδήποτε παρέμβαση σχετική με την υλοτομία, κλάδευση, διακίνηση φυτών προς φύτευση, διακίνηση ξυλείας και διακίνηση σπόρων προς σπορά του πλατάνου απαγορεύεται χωρίς την εποπτεία και έγκριση της Δασικής Υπηρεσίας.

Τα μηχανήματα που χρησιμοποιούνται σε περιοχές με πλατάνια, ανεξαρτήτως αν υπάρχουν προσβολές ή όχι, θα πρέπει να απολυμαίνονται.

Αποφεύγουμε λοιπόν να πληγώσουμε με οποιοδήποτε τρόπο και μέσο άτομα πλατάνου.

Ο περιορισμός της εξάπλωσης του μύκητα αποτελεί υποχρέωση όλων μας.

Αγγελική Λαζαρίδου

Δασολόγος MSc