Ενας Γερμανός φιλέλληνας, ο αυτοδίδακτος ζωγράφος Καρλ Κρατσάιζεν, που έλαβε ενεργά μέρος στον αγώνα, ήταν ο άνθρωπος χάρη στον οποίο γνωρίζουμε σήμερα πώς ήταν η μορφή δεκάδων αγωνιστών της εθνεγερσίας.
Η ιστορία του Καρλ Κρατσάιζεν ξετυλίγεται παράλληλα με τις μεγάλες στιγμές του ξεσηκωμού. Ομως ακόμα και η διαδρομή που ακολούθησαν τα πορτρέτα των αγωνιστών μοιάζει με παραμύθι, πριν περιέλθουν τελικά στο ελληνικό κράτος και την Εθνική Πινακοθήκη, η οποία έχει φροντίσει για την ανάδειξή τους υπογραμμίζοντας τη συνεισφορά του Βαυαρού στην απαθανάτιση των ηρώων.
Ο Καρλ Κρατσάιζεν
Οι μορφές των αγωνιστών του 1821 κυριαρχούν σε κάθε επέτειο της 25ης Μαρτίου. Σε προτομές και αγάλματα αποτίθενται δάφνινα στεφάνια και οι εικόνες τους δημοσιεύονται σε εφημερίδες και περιοδικά. Πώς όμως ήταν στην πραγματικότητα τα πρόσωπα της Παλιγγενεσίας; Τι μορφή είχαν οι αγωνιστές; Με τι τρόπο αποτυπώθηκαν και έφτασαν μέχρι τις ημέρες μας καθώς στα χρόνια τους ακόμα δεν είχε εφευρεθεί η φωτογραφία;
Σήμερα οι σύγχρονες μάχες, οι επαναστάσεις και το χρονικό των πολέμων καλύπτονται από τους πολεμικούς ανταποκριτές και θεωρείται αυτονόητο ότι η δορυφορική εικόνα μεταφέρει άμεσα τις εξελίξεις μέσα στα σπίτια εκατομμυρίων τηλεθεατών.
Πριν από 187 χρόνια, ένας Βαυαρός υπολοχαγός περιδιάβαινε στα ελληνικά στρατόπεδα στην Αίγινα, στον Πόρο, στη Σαλαμίνα και στο Ναύπλιο.
Ο φιλέλληνας Καρλ Κρατσάιζεν, ένας αυτοδίδακτος ζωγράφος, ήταν ο άνθρωπος που γνώρισε από κοντά τους ηρωικούς αγωνιστές, σχεδίασε τη μορφή τους και αφού τους απαθανάτιζε ζητούσε να βάλουν την υπογραφή τους στο έργο του ως πιστοποιητικό αυθεντικότητας.
Πάνθεον αθανάτων
Σιγά σιγά δημιούργησε ένα πάνθεον αθανάτων. Ανάμεσά τους πυρπολητές, καπεταναίοι, οπλαρχηγοί και προεστοί. Σήμερα μια σειρά από λιθογραφίες μας επιτρέπουν να γνωρίζουμε την αληθινή όψη του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, του Νικηταρά, του στρατηγού Μακρυγιάννη, του Ανδρέα Μιαούλη, του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου αλλά και των Τομπάζη, Κουντουριώτη, Ζαϊμη, Σισίνη και πολλών άλλων αγωνιστών.
Ο υπολοχαγός Καρλ Κρατσάιζεν βρέθηκε στην Ελλάδα ως εθελοντής στο βαυαρικό εκστρατευτικό σώμα, ενώ παράλληλα κατέγραφε με τον δικό του τρόπο τις εξελίξεις στα μέτωπα του αγώνα.
Εφτασε στην Ελλάδα το 1826 και άρχισε να αποτυπώνει τις εικόνες και τα πρόσωπα που έβλεπε άλλοτε στο Ναύπλιο, τα Αμπελάκια Σαλαμίνας, την Κόρινθο και την Αττική με κορυφαία ίσως αναφορά τη Μάχη στον Ανάλατο. Είχε μάλιστα συμμετάσχει στην πολιορκία της Αθήνας και της Ακρόπολης (Μάρτιος - Απρίλιος 1827). Στη διάρκεια αυτής της μάχης σκοτώθηκε ο Καραϊσκάκης, το πρόσωπο του οποίου σχεδίασε λίγο πριν τον κτυπήσει το μοιραίο βόλι.
Συνολικά σχεδίασε 91 έργα, ανάμεσά τους υδατογραφίες, τοπία, αρχαιότητες, πολεμικές συνθέσεις και βέβαια οι προσωπογραφίες των πρωταγωνιστών του 21. Τα περισσότερα έργα έγιναν με μολυβί και σε χαρτί μικρού μεγέθους.
Χωρίς τη γραφίδα του η αυθεντική μορφή τους θα είχε χαθεί στο πέρασμα της Ιστορίας, καθώς ελάχιστοι έζησαν στην εποχή της τεχνολογικής εξέλιξης. Ενας εξ αυτών υπήρξε ο Κωνσταντίνος Κανάρης, τον οποίο στα νιάτα του σχεδίασε ο Κρατσάιζεν, αν και ο μπουρλοτιέρης απαθανατίστηκε από τον φωτογραφικό φακό σε μεγάλη ηλικία ενώ ήταν πρωθυπουργός της Ελλάδος.
Ολόκληρο το έργο του φιλέλληνα και αγωνιστή (καθώς είχε πολεμήσει και ο ίδιος στη μάχη του Φαλήρου) παρουσιάζεται στο παράρτημα της Εθνικής Πινακοθήκης που ιδρύθηκε στο Ναύπλιο.
Η συλλογή
Εκεί, σχέδια, υδατογραφίες και λιθογραφίες ξεδιπλώνουν πτυχές του αγώνα και παρουσιάζουν ανάγλυφα τα τοπία της εποχής.
Στις αίθουσές του συνυπάρχουν προσχέδια από τα τελικά πορτρέτα, εικόνες από τα πολεμικά σκαριά της νησιωτικής Ελλάδας, προσωπογραφίες «ανώνυμων» ηρώων, χάρτες που εξιστορούν επί μέρους μάχες και λιθογραφίες πολλών φιλελλήνων, από τον Φαβιέρο μέχρι τον λόρδο Βύρωνα.
Μετά την επιστροφή του στο Μόναχο και με βάση ορισμένα σχέδια των Αγωνιστών της Επανάστασης, ο Κρατσάιζεν δημιούργησε μια σειρά από 24 λιθογραφίες.
Τα έργο του ολοκληρώθηκε το 1831. Στις εικόνες αυτές μετέπειτα βασίστηκαν κορυφαίοι ζωγράφοι όπως ο Πίτερ Φον Ες και ο Θόδωρος Βρυζάκης.
Το «ταξίδι» των 91 έργων του υπολοχαγού
Εξαιρετικό ενδιαφέρον όμως έχει και η τύχη των έργων του Κρατσάιζεν, όπως την καταγράφει η κ. Μαριλένα Κασιμάτη, που επιμελήθηκε την ειδική έκδοση της Εθνικής Πινακοθήκης. Οι προσωπογραφίες των αγωνιστών έμελλε να επιστρέψουν στην Ελλάδα εκατό χρόνια μετά τον σχεδιασμό τους.
Στο πέρασμα του χρόνου τα έργα του έπεσαν στη λήθη και ξεχάστηκαν μέχρι το γύρισμα του αιώνα, όταν κάπου στα 1900 ένας κληρονόμος του Βαυαρού ζωγράφου ενημέρωσε για το μοναδικό αυτό αρχείο τον Νικόλαο Γύζη, ο οποίος του συνέστησε να το παραχωρήσει στο Μουσείο των Αθηνών.
Πιο συγκεκριμένα, μετά τον θάνατο του Κρατσάιζεν, το 1878, η συλλογή πέρασε στα χέρια της Μαρίας, την οποία μετέπειτα κληρονόμησε ο σύζυγός της Ιον Φετώφ, καθηγητής ρωσικής καταγωγής, ο οποίος δίδασκε στο Βερολίνο και μετά στο Γαλάτσι της Ρουμανίας.
Ηταν πλέον Φεβρουάριος του 1926, όταν ο κληρονόμος της συλλογής κατέθεσε το ιστορικό της και ενημέρωσε επίσημα το ελληνικό προξενείο στο Γαλάτσι. Λίγο καιρό αργότερα με ένα άρθρο του ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου προέτρεπε την ελληνική κυβέρνηση να αγοράσει το κληροδότημα. Ετσι τελικά έναντι 200.000 δραχμών τα έργα του Κρατσάιζεν επέστρεψαν στον τόπο όπου είχε εμπνευστεί τη δημιουργία τους και δόθηκαν στην Εθνική Πινακοθήκη. Μαζί με τα ιστορικά του σχέδια η συλλογή περιελάμβανε τα σύνεργα του δημιουργού και ένα δερμάτινο σαλάχι του Πλαπούτα.
ΠΗΓΗ : http://www.ethnos.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου