Η Ευτυχία Πρίντζου |
Ενα σημαντικό ιστορικό γεγονός, όχι και τόσο γνωστό, εκτυλίχτηκε στα Γιάννενα το 1948, στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου. Πρόκειται για το γεγονός που έχει μείνει γνωστό ως «Υπόθεση Πρίντζου» και αφορά στη στημένη δίκη που έγινε τον Ιούλιο του 1948 στα Γιάννενα, στο κτίριο της Ζωσιμαίας Ακαδημίας.
Στη δίκη αυτή οδηγήθηκαν 48 αγωνιστές της Εθνικής
Αντίστασης και του ΔΣΕ, όλοι μέλη και στελέχη του ΚΚΕ, ανάμεσά τους και η
Ευτυχία Πρίντζου, γραμματέας της ΝΕ Ιωαννίνων του ΚΚΕ και μέλος του Γραφείου
Περιοχής Ηπείρου του ΚΚΕ.Η κατηγορία ήταν αυτό που έλεγε το περιβόητο Γ΄
Ψήφισμα, δηλαδή προσπάθεια ανατροπής του καθεστώτος. Το κατηγορητήριο βασίστηκε
στις προκηρύξεις που ρίχτηκαν από την παράνομη οργάνωση της ΕΠΟΝ στις 23 Μάρτη
1948. Κατά τη δίκη καμία από τις κατηγορίες δεν αποδείχτηκε. Παρ' όλα αυτά
καταδικάστηκαν σε θάνατο και οι 48. Οι 16 εκτελέστηκαν! Τους σκότωσαν στο
Σταυράκι σε τρεις ομάδες, στις 27 Ιουλίου, στις 9 και 10 Αυγούστου του 1948,
ύστερα από φρικτά βασανιστήρια στο παγοποιείο «ΦΙΞ», τη «Μακρόνησο» των
Ιωαννίνων. Ανάμεσά τους και ο Συρρακιώτης Κώστας Χολέβας.
Πρόκειται για ένα μεγάλο έγκλημα, με τις δίκες σκοπιμότητας του
μισαλλόδοξου εμφυλιοπολεμικού καθεστώτος.Τη μνήμη της Ευτυχίας Πρίντζου και των
άλλων συμπολιτών μας, που εκτελέστηκαν το 1948 στο Σταυράκι, θα τιμήσει ο Δήμος
Ιωαννιτών αυτό το Σαββατοκύριακο.
Αλλά ας δούμε την υπόθεση της Ευτυχίας Πρίντζου πιο αναλυτικά ...
Προς το τέλος του 1946, η παρακρατική τρομοκρατία και η δράση των ένοπλων συμμοριών της δεξιάς, άρχισε να κοπάζει στην Ήπειρο - είχε άλλωστε πετύχει τους στόχους της. Οι εφημερίδες της αριστεράς είχαν κλείσει, οι οργανώσεις της είχαν περάσει στην αδράνεια ή στην παρανομία και οι πρώτες ομάδες των «ένοπλων καταδιωκόμενων» είχαν εμφανιστεί στα βουνά.
Όμως, από το καλοκαίρι του 1946, η επίσημη κρατική τρομοκρατία, με τις μαζικές συλλήψεις, τις εκτοπίσεις και τα έκτακτα στρατοδικεία, σφραγίζει την πολιτική ζωή στα Γιάννινα. Στόχος αυτή τη φορά, όπως και στην υπόλοιπη χώρα, η επαρχιακή Ελίτ, που είχε στηρίξει την εαμική αντίσταση στα χρόνια της Κατοχής
Το 1947, μάλιστα, το κλίμα της τρομοκρατίας συμπληρώθηκε με μια βάρβαρη και μακάβρια τελετουργία: μπροστά στη Διοίκηση της Χωροφυλακής - στην κεντρική πλατεία, εκεί που βρίσκεται σήμερα το «Daylicious»- εκθέσανε κομμένα και ματωμένα τα κεφάλια πέντε ανταρτών. Μια τελετουργία, που ξένισε και σόκαρε στην κυριολεξία την γιαννιώτικη κοινωνία.
Μελλοθάνατοι στον καταυλισμό του "FIX" |
ΠΑΝΤΩΣ, σε γενικές γραμμές, το 1947 κύλησε χωρίς μεγάλες θεαματικές δίκες και χωρίς μαζικές εκτελέσεις η κρατική τρομοκρατία δεν είχε φτάσει ακόμα στην κορύφωσή της, όπου έμελλε να φτάσει το καλοκαίρι του 1948.
ΣΤΙΣ 15.6.48 άρχισε η δίκη της Σοφίας Φαρίδου, της Ευτυχίας Πρίντζου και 8 συγκατηγορουμένων τους για στρατολογία ανταρτών.
Οι κατηγορούμενοι αρνήθηκαν την ενοχή τους. Ο Βασιλικός Επίτροπος στην αγόρευση του, ζήτησε το διαχωρισμό της δίκης της Πρίντζου, την καταδίκη τεσσάρων σε ισόβια και την απαλλαγή των υπόλοιπων. Το στρατοδικείο με την απόφασή του της 16.6.48 διαχώρισε τη δίκη της Πρίντζου και καταδίκασε τους τέσσερις σε θάνατο! Και στις 22.6.48 τα χαράματα στη θέση Μπιζάνι 4 νέοι άνθρωποι, η Σοφία Φαρίδου (μητέρα ανήλικου παιδιού) ο Τάσος Παπαχρηστίδης, ο Γιάννης Γάκης κι ο Αλέξανδρος Ντόλφης έπεσαν από τις σφαίρες του εκτελεστικού αποσπάσματος. Ταυτόχρονα με τους παραπάνω καταδικάστηκαν σε θάνατο από το έκτακτο στρατοδικείο ο καθηγητής Λευτέρης Κολοβός, ο Ι. Μαχαίρας και Θ. Κάλτσας και σε ισόβια ο Αν. Ντάγιος, από τη Βουνοπλαγιά για παράνομη κατοχή όπλων.
Λίγο αργότερα, στις 8.7.48, άρχισε στην αίθουσα τελετών της Ζωσιμαίας Παιδαγωγικής Ακαδημίας, που είχε επιταχθεί για το σκοπό αυτό, η μεγαλύτερη και δραματικότερη δίκη στην ιστορία των Ιωαννίνων, που έμεινε γνωστή σαν «υπόθεση Πρίντζου».
115 πολίτες - στελέχη, μέλη και οπαδοί των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ και της ΕΠΟΝ Ιωαννίνων παραπέμφθηκαν για παράβαση του νόμου 509 και Γ/46 ψηφίσματος (Γ' Ψήφισμα απόφαση 253/1948). Τα στοιχεία που υπήρχαν σε βάρος τους ήταν ελάχιστα και ασήμαντα (διανομή προκηρύξεων και « παράνομος» έρανος) και προέρχονταν κυρίως από «ομολογίες» των ίδιων κατηγορουμένων. «Ομολογίες» που αποσπάστηκαν με φοβερά βασανιστήρια στις στρατιωτικές φυλακές του «Φιξ», όπου δύο από τους προφυλακισμένους κατηγορούμενους επιχείρησαν αυτοκτονήσουν κόβοντας τις φλέβες τους.
Η δίκη κράτησε 15 μέρες. Στη διάρκειά της οι δεκάδες συνήγοροι των κατηγορουμένων έκαναν ότι μπορούσαν, μέσα στις δύσκολες συνθήκες φοβίας και τρόμου, που επικρατούσαν τότε, για να σώσουν τους πελάτες τους.
Ο συνήγορος κ. Β. Γιαννάκος, εκφράζοντας την κατάπληξη του για την υπερβολικά αυστηρή πρόταση του επιτρόπου για το νεαρό πελάτη του, έκανε την παρακάτω σύντομη και πρωτότυπη αλήθεια, αγόρευση:
«Αμ για το Δημήτριο Μαντά, αυτό το δεκαεπταετές παιδί με τα κοντά παντελόνια, ισόβια δεσμά, ωρέ βλοημένε Βασιλικέ, Επίτροπε; Τι να σ’ πω;! Άιντε, δεν λέω τίποτα ...»
Και το στρατοδικείο καταδίκασε το Μαντά σε θάνατο!!!
Και ο Γούλας Κωνσταντινίδης που υπεράσπισε 35 κατηγορούμενους έκλεισε την αγόρευσή του δακρύζοντας με την εξής δραματική αποστροφή:
«Δυστυχισμένοι κατηγορούμενοι, η υπεράσπισις σας εγκαταλείπει. Η σκιά τον θάνατον πλανάται εις την αίθουσαν ταύτην πάνω από τας κεφαλάς σας ...»
Παρά τις εκκλήσεις των συνηγόρων και παρά την πρόταση του Βασιλικού Επιτρόπου, το στρατοδικείο έβγαλε τα μεσάνυχτα της 23.7.48 την τερατώδη απόφασή του. Οι μισοί στο εκτελεστικό απόσπασμα κι οι άλλοι μισοί στα σπίτια τους - «λόγω βλακείας» Μόνον 11 καταδικάστηκαν σε ισόβια ή σε μικρότερες ποινές.
Σπάνια με τόσο ασήμαντες κατηγορίες καταδικάστηκαν τόσοι πολλοί άνθρωποι σε θάνατο και χύθηκε - για λόγους πολιτικής σκοπιμότητας - τόσο αθώο αίμα. Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ ο Βασιλικός Επίτροπος ζήτησε 18 θανατικές καταδίκες, το στρατοδικείο επέβαλε 48 - κι ανάμεσά τους σε 6 ανήλικους μαθητές Γυμνασίου!
Και τουφεκίστηκαν τελικά 16, αυτοί που τα ονόματά τους είχαν μια ευρύτερη απήχηση στη γιαννιώτικη κοινωνία - ανεξάρτητα από το βάρος της κατηγορίας.
Η κινητοποίηση του Δ.Σ. του Δικηγορικού Συλλόγου και η παρέμβαση του Μητροπολίτη Σπυρίδωνα υπέρ των καταδικασθέντων δεν είχαν αποτέλεσμα. Ο στρατηγός Τσακαλώτος έριξε το βάρος του υπέρ των εκτελέσεων.
Συνολικά, μέσα σε διάστημα λίγων μηνών, το καλοκαίρι του 1948, εξήντα περίπου Γιαννιώτες καταδικάστηκαν σε θάνατο κι από αυτούς οι 16 εκτελέστηκαν.
Τρείς μέρες μετά την έκδοση της καταδικαστικής απόφασης - στις 27.7.48 - τουφεκίστηκαν στο Σταυράκι Ιωαννίνων, η Ευτυχία Πρίντζου, η Ελπινίκη Μπίτη, ο Κώστας Ράπτης, ο Άγγελος Χατζής (στέλεχος του ΚΚΕ και συνταγματάρχης του ΕΛΑΣ στα Γιάννενα) και ο Χρήστος Πρέντζας. Μεσολάβησαν δύο βδομάδες δραματικές από το γεγονός ότι ο στρατιωτικός διοικητής είχε δικαίωμα ν’ αφήνει ελεύθερους ακόμα και καταδικασμένους τετράκις παμψηφεί σε θάνατο - πράγμα που έκανε και για δυο θανατοποινίτες της υπόθεσης Πρίντζου, «λόγω αυθορμήτου και καταφανούς εκδηλώσεως μεταμέλειας» και για να «διάθεση τούτους προς ενεργόν εξυπηρέτησιν του αγώνος κατά των συμμοριτών». (καλό είναι να αποφύγουμε να αναφέρουμε ονόματα).
Τις υπόλοιπες δύο ομάδες των εκτελεσμένων αποτέλεσαν οι:
Χολέβας Κωνσταντίνος, Μπίτης Απόστολος, Ράπτης Κωνσταντίνος, Χαρίτων Ευάγγελος, Ζουρνάς Τιμολέων, Χόρδος Απόστολος, Ευαγγελίδης Ευάγγελος, Ασπρίδης Ιωάννης , Χρόνης Κωνσταντίνος, Στεργίου Γιώργος, Μαρνέλης Παναγιώτης και Καλαντζής Ιωάννης.
Καί ένας ακόμα Γιαννιώτης, ένα παλικάρι 27 χρονών, ο τσαγκάρης Βασίλης Ντέτσικας. που πιάστηκε μάλλον κατά λάθος (λόγω συνωνυμίας) στις 20.7.48, πέθανε δυο μέρες αργότερα από τα βασανιστήρια στις στρατιωτικές φυλακές «Φιξ», και τον έθαψαν κρυφά τη νύχτα στο νεκροταφείο του Αγ. Νικολάου, λέγοντας πως επιχείρησε τάχα να δραπετεύσει και σκοτώθηκε. Πρέπει να τονιστεί ότι, στη διάρκεια του εμφύλιου, οι φυλακές «Φιξ» αποτελούσαν πραγματικά ένα μικρό Μακρονήσι μέσα στο κέντρο των Ιωαννίνων (εκεί που βρίσκεται σήμερα το «Παλλάδιο») όπου γίνονταν κάθε είδους κτηνωδίες και βασανιστήρια κάτω από τις διαταγές, την επίβλεψη και την προσωπική συμμετοχή του λοχαγού Σπύρου Αραβανή.
Για την Ιστορία, το Στρατοδικείο αποτελούσαν οι:
Κουμπλής Ιωάννης, Ταγ/ρχης Πυρ/κού, Τσιμτσιλής Παναγιώτης Ταγ/ρχης ΣΕΜ, Ζώης Δημήτρης Ταγ/ρχης Διαδιβάσεων, Παττακός Στυλιανός Λοχαγός Μηχανοκινήτων, Μάνος Κων/νος Λοχαγός Πεζικού, ενώ Βασιλικός Επίτροπος ήταν ο Κοτταρίδης Ιωάννης Στρατ. Δικ. Συμβούλου Δ΄ Τάξης και γραμματέας ο Χριστιάς Ευάγγελος Ανθ/γός Στρατ/κής Δικαιοσύνης.
Δυό λόγια για την Ευτυχία Πρίντζου.
Γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1915. Πατέρας της ο αρχίατρος Γιάννης Πρίντζος. Απόφοιτη της Ζωσιμαίας Σχολής των Ιωαννίνων και του τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Θεωρείται από τις οργανώτριες της Ζωσιμαίας Βιβλιοθήκης. Στην διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου υπηρέτησε στο πλευρό του πατέρα της ως εθελόντρια νοσοκόμα. Στην Κατοχή οργανώθηκε στο ΕΑΜ και στη συνέχεια στο ΚΚΕ. Διώχθηκε για την αντιστασιακή της δράση. Το 1948, ήταν γραμματέας της ΝΕ Ιωαννίνων του ΚΚΕ και μέλος του Γραφείου Περιοχής Ηπείρου.
Ο Ανδροκλής Γκέλιας, μέλος της ΝΕ Ιωαννίνων του ΚΚΕ, 18 χρονών, τότε, γραμματέας της ΕΠΟΝ και μαθητής της Ζωσιμαίας Ακαδημίας, ένας από τους 114 που δικάστηκαν και ο οποίος τελικά εξορίστηκε στις φυλακές της Κέρκυρας, θυμάται και εξιστορεί σχετικά:
«Το 1948, εδώ και 55 χρόνια δηλαδή (η μαρτυρία του είναι πριν 10 χρόνια) , ήμουνα στην 8η τάξη της Ζωσιμαίας Σχολής Ιωαννίνων, γραμματέας της ΕΠΟΝ. Τότε στις 24 Μάρτη του 1948 πετάξαμε προκηρύξεις χειρόγραφες. Και γράφαμε στις προκηρύξεις: "Στρατευμένα παιδιά της Ελλάδας φύγετε από τα στρατόπεδα της φρείκης (ήμασταν και αγράμματοι, με ει το γράφαμε. Της Φρειδερίκης, δηλαδή) και ενταχθείτε στο Δημοκρατικό Στρατό της Ελλάδας". Πετάξαμε ακόμη και στο στρατό, γιατί για εκεί βασικά προορίζονταν. Αυτό ήταν η αφορμή για τις συλλήψεις. Μάλλον ήταν κάρφωμα από την Αθήνα. Αρχίσανε λοιπόν οι συλλήψεις.
... Στις 9 του Απρίλη του 1948 ήμουνα στην τάξη και κάναμε ιστορία με τον Αγγελο Χατζή. Ανοίγει η πόρτα και μπαίνει ο Γυμνασιάρχης ο Σουμάλας. Στην πλάτη του Σουμάλα ήταν 2 με τα πολιτικά. Μπαίνοντας ο Σουμάλας λέει: "Αυτός είναι ο Ανδροκλής ο Γκέλιας". Από κείνη τη στιγμή με πιάσανε οι δύο και με πήγανε στο Νταχάου των Γιαννίνων, εκεί που είναι το Παλλάδιο τώρα, στο παγοποιείο ΦΙΞ. Είχε θαλάμους μέσα, που ήταν απάνω - κάτω, από παντού τσιμέντο και πόρτες πολύ χοντρές. Οταν έκλειναν οι πόρτες δεν ακούγονταν όσο και να φώναζες, ήταν σκοτεινοί θάλαμοι και εκεί γίνονταν τα βασανιστήρια. Διοικητής του ΦΙΞ ήταν ο Αραβανής και βασανιστής ο Ζαρμπαλάς, θείος του πρώην νομάρχη Ιωαννίνων.
Πιαστήκαμε, λοιπόν, περάσαμε από την κρεατομηχανή του ΦΙΞ, πήγαμε στο Στρατοδικείο. Αποδείξεις δεν υπήρχαν. Είπαν ότι είχαμε πολύγραφο και ότι ερχόμασταν σε επαφή. Δεν είχαν όμως καμία απόδειξη. Αυτά που λέγανε ήταν πραγματικά. Ερχόμασταν σε επαφή. Η υπόθεση Πρίντζου, είναι μια σημαντική σελίδα στον αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας. Μέσα στα πλαίσια του αγώνα του ΔΣΕ λειτουργούσαμε. Δηλαδή, ήμασταν ένα τμήμα του ΔΣΕ μέσα στην πόλη. Ερχόμασταν σε επαφή με το ΔΣΕ, του στέλναμε ανθρώπους και υλικά, φάρμακα, κλπ., συνεννοούμασταν, πληροφορίες κλπ. Αλλά δεν υπήρχαν αποδείξεις.
Γι' αυτό μας κυνήγησαν με τόσο μίσος και με τόσο μίσος σκότωσαν αυτά τα παλικάρια. Μας βασανίσανε για να αποσπάσουν πληροφορίες κλπ. Οταν βλέπεις ότι έρχεται τμήμα του ΔΣΕ έξω από τα Γιάννενα. Και ξέρει πού να πάει και πού να κάνει, πρέπει να είσαι βλάκας να μη σκεφτείς ότι εδώ υπάρχουν πληροφορίες. Είχανε τρομάξει λοιπόν και καίγανε τα αρχεία από την 8η Μεραρχία. Και τότε όχι μονάχα αρχεία της 8ης Μεραρχίας αλλά και η κυβέρνηση ετοιμαζόταν να τη σκαπουλάρει. Δηλαδή, η άρχουσα τάξη ετρόμαξε με το ΔΣΕ. Οχι μόνο η άρχουσα τάξη αλλά και η αμερικανοκρατία. Ο ΔΣΕ ήταν ο κυματοθραύστης στην ιμπεριαλιστική περικύκλωση της λαϊκοδημοκρατικής Βαλκανικής. Το εμπόδιο. Δεν μπορούσανε να προχωρήσουν προς τη Βαλκανική. Και πολεμούσε με άνισες δυνάμεις. Πολλές φορές έφτανε να είναι 1 προς 50. Αυτοί είχανε αεροπλάνα, είχανε τανκς, κι όμως ο ΔΣΕ έκανε να τρομάξει η άρχουσα τάξη και ακόμα το φόβο αυτό τον έχει η άρχουσα τάξη.
Εγινε η δίκη, οι εκτελέσεις. Οταν δε βρήκαν στοιχεία έριξαν τις κατηγορίες στην Βούλα Χαλάτση, στη θεία μου, η οποία ήταν στέλεχος μετά από την Πρίντζου και την καταδικάσανε σε θάνατο ερήμην. Η Β.Χ. όμως δεν πιάστηκε ποτέ, γιατί τηρούσε αυστηρά τους κανόνες της συνωμοτικότητας. Τους ξέφυγε και αυτή τη φορά μέσα από τα χέρια τους. Εφυγε στο βουνό. Ηταν στο Επιτελείο της 8ης Μεραρχίας του ΔΣΕ. Ζει ακόμα, βρίσκεται στη Λάρισα...
Στη δίκη μάς δικάσανε σε ομάδες. Στην απολογία μου είπα το πρόγραμμα της ΕΠΟΝ. Ολος ο Δικηγορικός Σύλλογος μας υπερασπίστηκε. Στο ΦΙΞ μας είχαν στο νεκροθάλαμο και θυμάμαι το Μαρνέλη, στέλεχος, γλυκός και έξυπνος άνθρωπος. Μας μάζεψε την παραμονή: "Παιδιά ακούστε. Αμα γλιτώσουμε, κάθε χρόνο θα σας παίρνω και θα πηγαίνουμε στο νησί και θα γλεντάμε με την ψυχή μας όλη τη νύχτα και όλη τη μέρα". Τι ήθελε να πει με αυτό; Από τη μια οι τάφοι και από την άλλη η δίψα για ζωή, λαχτάρα για ζωή. Από δω ο φασισμός, ο ιμπεριαλισμός με τους τάφους και από την άλλη η ζωή. Δε συμφωνούν ποτές ο φασισμός με τη ζωή. Εγώ ήμουν 17-18 χρονώ. Κοίταγα από τα παράθυρα τα πεύκα του συνοικισμού και έλεγα "αύριο δε θα τα δω".
Τους αγκαλιάσαμε τους 16, τους φιλήσαμε και όταν διάβαιναν, δρασκελάγανε τη μεγάλη πύλη της αιωνιότητας, λεβέντικα προχώρησαν. Ανέβηκαν όλα τα σκαλοπάτια της υπέρτατης θυσίας κρατώντας σφιχτά την πίστη τους στα ανώτερα ιδανικά και τη σημαία του ΚΚΕ. Κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει αυτή την πίστη. Την τελευταία στιγμή αγκαλιάζω το Χόρδο τον Απόστολο, ήταν σιδεράς. Είχαμε συνεργαστεί μαζί, εγώ ήμουνα σύνδεσμος. Τον αγκαλιάζω, τον φιλάω. Φαίνεται εκείνη την ώρα δάκρυσα και μου λέει "Βρε Ανδροκλή τι κάνεις έτσι βρε; Δε βαριέσαι μωρέ; Ωχ καημένε" και σε λίγο ήταν νεκρός, σκεπασμένος με το μαύρο χώμα. Φοβερό ιμπεριαλιστικό έγκλημα. Φοβερό. Πρωτόγνωρο για τα Γιάννενα».
ΠΗΓΕΣ: metwpoistorias.blogspot.gr - Ριζοσπάστης
Εκδήλωση για την 65η επέτειο από την εκτέλεση των συμπολιτών στο
Σταυράκι το 1948, πραγματοποιείται και φέτος από τον Δήμο Ιωαννιτών.
Η
εκδήλωση θα γίνει το Σάββατο 31 Αυγούστου στις 10:30 το πρωί, στο χώρο
του μνημείου στο Σταυράκι, και σύμφωνα με το πρόγραμμα στις 10:35 θα
τελεστεί επιμνημόσυνη δέηση και στις 10:45 θα ακολουθήσει ομιλία.
Η εκδήλωση θα ολοκληρωθεί με κατάθεση στεφάνων και την ανάκρουση του Εθνικού Ύμνου.
Την Δευτέρα στο Sirrakiotis. blogspot.gr :
Ο Συρρακιώτης Κώστα Χολέβας που εκτελέστηκε με την γνωστή υπόθεση της Πρίντζου και η ονοματοδοσία οδού της πόλεως των Ιωαννίνων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου